Deze studie heeft m.i. aangetoond dat de theorie van het kerkelijk verval in de eerste tijd van het christendom niet aannemelijk is. De oudste kerkvaders hielden er geen privé-mening op na en ontwierpen geen eigen theologie zoals de ketters, maar wilden alleen de apostolische leringen getrouw vertolken en doorgeven.

Als we bereid zijn om met een open houding naar deze oude kerkvaders te luisteren en ons in hun interpretatiekaders te verdiepen, is het in ieder geval heel goed mogelijk een doorgaande lijn te ontdekken tussen het NT en de oudchristelijke geschriften.

Hierbij is ons opgevallen dat de kerkvaders, als we hun katholiserende elementen onderzoeken, een sterke band hebben bewaard met het joodse denken van de apostelen. In dit opzicht kunnen we van hen leren.

Wij zijn als protestanten nogal individualistisch ingesteld en hebben vaak weinig zicht op de kerk als het levende Lichaam van Christus. Een levend lichaam groeit en ontwikkelt zich. Als een baby geboren wordt, heeft het nog geen tanden en kiezen, die komen later. Maar als een kind pas later tanden en kiezen krijgt, kunnen we daarom toch niet zeggen, dat dit een verkeerde ontwikkeling is, omdat ze niet tot de oorspronkelijke toestand van de baby behoren?

Toch gaan we op deze wijze om met de kerkgeschiedenis: alles wat zich na de apostolische tijd ontwikkeld heeft, zou een verkeerde ontwikkeling zijn. We vergeten dan dat Christus het Hoofd is van de Kerk en dat Hij beloofd heeft met Zijn kerk te zijn tot aan de voleinding der wereld (Matt. 28:20). En dat de Heilige Geest de kerk zal leiden ondanks de fouten van mensen.

Anderzijds kan een lichaam ziek worden. Zo zijn er ook in de kerk genoeg uitwassen en misstanden ontstaan. Daar moeten we ook bedacht op zijn. Daarom hebben we elkaar nodig om in evenwicht te blijven.

Wanneer we ervan uitgaan dat er in de oude kerk geen wezenlijk geloofsverval heeft plaats gevonden en we de katholiserende elementen in het denken van de kerkvaders legitiem kunnen achten, hoeft dat nog niet te betekenen dat we, als protestanten, ons deze katholieke visies volkomen moeten toeëigenen en deze moeten overnemen. Ik ben er diep van overtuigd dat de Heilige Geest bij de eenwording niet van ons vraagt dat we onze eigen identiteit inleveren. Wat van ons wordt gevraagd is dat wij - na eeuwenlang gescheiden optrekken - als protestant en katholiek weer samen tot communio, tot gemeenschap, kunnen komen.

Deze communio kan allereerst geestelijk worden verstaan, als oecumene van het hart, en kan reeds worden beleefd, ook al zijn we lid van verschillende kerken of gemeenten.

Om een eerste stap te doen teneinde tot deze communio te komen, geeft Kevin Roy in zijn boek Baptism, Reconcilitation and Unity als gulden regel aan, dat ieder aan zijn eigen overtuiging kan vasthouden, maar daarnaast ruimte laat voor de visie van een ander, wanneer die gebaseerd is op een andere interpretatie van de Schrift. Zo wil hij als baptist met een voorkeur voor de volwassendoop ook de kinderdoop als legitiem erkennen. Zijn houding betekent dus niet dat alles moet kunnen.

Deze regel komt op mij zeer weldadig over. Op deze wijze kan de communio groeien.

Om de communio tussen de kerken te bevorderen, zijn er tal van creatieve mogelijkheden te bedenken. Zo gebeurt het nu al dat men lid is van een kerk en gastlid van een andere kerk of gemeente. Dat men in elkaars kerkgebouw vieringen houdt. Er zijn tal van interkerkelijke activiteiten, die christenen uit verschillende kerken verbinden. We kunnen ons al verbonden weten met andere kerken of geloofsgemeenschappen zonder daar daadwerkelijk zelf lid van te zijn.

Volgens Roy zal de onderlinge liefde de wereld overtuigen.

Door communio kan de kerk weer een ‘liefdesbond’ (agapè) worden zoals in de eerste tijd.

Jezus heeft in Zijn hogepriesterlijk gebed duidelijk gemaakt dat de wereld zal geloven, indien men ziet dat wij allen samen, als zijn leerlingen, elkaar liefhebben. Daarom heb ik alle oudste christelijke geschriften gelezen om te zien of ze ons kunnen helpen om tot de noodzakelijke communio te komen.