De charismatische beweging en de heelmaking van de mens

Prof. dr. Jan Van der Veken

In de Bijbel nemen de genezingen een belangrijke plaats in. De Evangelies hebben het over "wat Jezus gedaan en geleerd heeft" (Hand. 1,1). De wonderlijke genezingen verschijnen er als vervulling van wat de profeten gezegd hebben, als tekens van Jezus’ uitzonderlijke macht, die echter een dienst is voor de zwakken en lijdenden. Genezingen zijn bijna altijd het antwoord op daadwerkelijk geloof, en bouwen dit geloof ook op.

In Protestants-Evangelische kerken bestaat er een lange traditie van ‘bidden om genezing’, met figuren als Kathryn Kuhlman en Agnes Sanford als voornaamste vertegenwoordigers.

Ofschoon het bidden om genezing en het geloof in wonderbaarlijke genezingen nooit afwezig geweest is uit de katholieke geloofstraditie (Lourdes, ziekenzalving) was het de laatste jaren toch wat in verdrukking geraakt, tengevolge van een meer vrijzinnige bijbelinterpretatie en een algemene seculariserende interpretatie van het geloof. Hierin is vrij onverwacht en plots een kentering gekomen.

De ‘dienst der genezing’ kent een grote bloei in het kader van de katholieke charismatische vernieuwing, vooral sinds 1974.

Wat gebeurt er precies?

Wat is daarvan het religieuze gehalte?

Hoe er tegenover staan?

Op deze vragen willen wij ingaan.

1. Tijdens het nationale congres van de katholieke CV in 1974 te Notre Dame in de Verenigde Staten werd voor het eerst op zo’n schaal de dienst der genezing centraal gesteld. In de Verenigde Staten, Latijns Amerika, Canada, Afrika, maar ook in België, Nederland en Frankrijk, overal werden sessies georganiseerd, gewijd aan de dienst van de genezing.

Heel belangrijk is de rol gespeeld door Francis Mac Nutt, o.p. met zijn boek Healing, Notre Dame Indiana, Ave Maria Press, 1974. In 1977 verscheen een ander boek van hem, The Power to Heal, waarin de neerslag te vinden is van veel ervaring met de dienst der genezing. Andere invloedrijke personen en publicaties op dit gebied zijn Michael Scanlan, Inner Healing, New York – Paramus – Toronto, Paulist Press, 1974. Dennis Linn and Matthew Linn, Healing of Memories, New York – Paramus – Toronto, 1974. Barbara Leahy Shlemon, Healing Prayer, Notre Dame Indiana, Ave Maria Press, 1976. Duizenden exemplaren van deze werken circuleren in vele talen. Wat treft in deze werken is de grote natuurlijkheid waarmee over de genezing gesproken wordt. Natuurlijk wordt er veel naar de H. Schrift verwezen, en komen er veel voorbeelden in voor. Over al deze ontwikkelingen kan men het Dossier guérison raadplegen verschenen in Tychique, Revue de formation au service des groupes et communautés de prière du Renouveau charismatique, n°23, januari 1980 (Tychique, 49 montée du Chemin Neuf, 69005 Lyon). Als algemene achtergrond over de ontwikkeling van de CV in Frankrijk kunnen we het vlot geschreven boek van Monique Hébrard, Les Nouveaux disciples. Voyage à travers les communautés charismatiques, Parijs, Le Centurion, 1979 zeer aanbevelen. Hoofdstuk 5 draagt als titel "Un Dieu qui guérit".

Zelf hebben we veel gehad aan de studie van X. Morel, eudist, Pour un renouveau charismatique dans l’unité du Saint-Esprit, pro manuscripto, 1977, hfdst. 11, les charismes de guérison, blz. 71-81. Als algemene theoretische achtergrond in verband met de bijbelse wonderverhalen weze het ons toegelaten te verwijzen naar Ziende blind? Bijbelse wonderverhalen exegetisch en catechetisch toegelicht. Antwerpen-Amsterdam, Patmos, 1976, waarin o.m. J. Van der Veken, Verwondering. Bewondering. Wonder en P. Van den Berghe, Wonderen en wonderverhalen in het Nieuw Testament. In Ministrando 1 oktober 1980 schreef A. Denaux een heel toegankelijk stukje over De wonderen van Jezus in het Matteüsevangelie, blz. 355-360. En voor de specialisten: John P. Meier, A. Marginal Jew Rethinking the Historical Jesus, Vol. II Mentor, Message, and Miracles, New York, London etc., Doubleday 1994, Chapter 21, Jesus’ Healings, p. 677-727.

Sprekend over de dienst der genezing zou men de indruk kunnen hebben dat het hier vooral gaat om iets uitzonderlijks, iets wonderbaars. En inderdaad: zoals in de evangelies trekken vooral de wonderbaarlijke gebeurtenissen de meeste aandacht. Wat de CV echter opnieuw ontdekt heeft is dat genezing behoort tot de kern van de evangelische boodschap.

2.1. Iedereen heeft nood aan genezing, en dat op alle vlakken. Bij herhaling is er in de misteksten sprake van genezing. Het meest treffende is wel het gebed voor de H. Communie: "Heer, ik ben niet waardig dat gij tot mij komt, maar spreek slechts één woord en ik zal gezond worden." In het Frans heet het : "et je serai guéri".

2.2. De genezing van dagelijkse fouten en van onze zondige gezindheid is noodzakelijk, telkens wanneer wij in contact komen met het lichaam van Christus. Maar dat contact is dan ook helend.

We hebben eerst de dagelijkse genezingen vermeld, opdat de genezingen in de CV minder verbazing zouden wekken. R. Laurentin, in een zorgvuldige studie over wat in de Verenigde Staten gebeurt, schrijft: "Dat er vandaag religieuze genezingsdiensten zijn heeft voor de Europese intellectueel het effect van een uitdaging, van een terugkeer naar de primitieve mentaliteit en naar de magie."

3.1. Vanwaar de verbazing en de argwaan? Vanwaar die uitdaging? Wij hebben hier ongetwijfeld te maken met een verandering van mentaliteit. Vroeger geloofden de mensen dank zij de mirakelen. Vaticanum I spreekt van uiterlijke tekenen van de openbaring, in de eerste plaats de mirakels en de profetieën.

Het wereldbeeld van de 19^de eeuw is sterk beïnvloed door het positivisme. Alleen een positief-wetenschappelijke verklaring werd als geldig aanvaard. Het positivisme onderstelt bovendien een deterministische opvatting van de natuurwetten. Ongelovigen verwierpen mirakels als onmogelijk. Gelovigen zagen mirakels als ‘doorbreken van de natuurwetten’. Voor de zgn. moderne mens is het mirakel een schandaal. Indien hij al gelooft, dan is het dikwijls ondanks de wonderverhalen in de evangelies, die dan ook aan sterke kritiek worden onderworpen. Niet zelden worden ze gedemy-thologiseerd, en worden ze symbolisch geïnterpreteerd. Het is echter zeer de vraag of de feitelijkheidscomponent van de evangelie-verhalen kan worden geëlimineerd. Opvallend is dat de evangelisten eveneens weten dat de mirakels niet automatisch tot geloof leiden. Ze kunnen ook anders worden geïnterpreteerd. Bovendien kennen ook zij de houding van ‘weinig geloof’. Met het gevolg dat Jezus dan slechts weinig mirakelen kan doen. Niet zelden zijn het precies de leerlingen, van wie men toch geloof zou verwachten, die kleingelovig blijken te zijn (Mt. 8,26; 14,31; 16,8; 17,20), terwijl de sukkelaars en de heidenen met Jezus’ dienst van de genezing niet de minste moeite schijnen te hebben.

Die argwaan, die diep geworteld is in de tijdsgeest waaraan niemand ontsnapt, leidt er dikwijls toe dat alle vormen van genezing (door wonderdoctoren, door de genezers van de Filippijnen, ‘faith healing’, en ook de dienst van de genezing zoals beoefend door de CV) over dezelfde kam geschoren worden.

3.2. Daarom stellen we ons de vraag: waarin verschilt de ‘dienst van de genezing’ van andere vormen van wonderbaarlijke genezingen (al of niet gepaard gaand met gebed)?

De genezingen binnen de CV zijn volgens hun bedienaars zeer verschillend van de genezingen door zgn. ‘gebedsgenezers’ die over een soort gave beschikken, een techniek, een macht die zijzelf soms omschrijven als ‘fluidum’, ‘magnetisme’ of iets van die aard. Veelal gebruiken zij incantatieformules die aan bezwering en magie doen denken.

De christelijke bedienaars van de dienst der genezing hebben geen enkele macht. Zoals Petrus in Hand. 3,12 zeggen zij: "Wat staart gij ons dan aan als hadden wij hem door eigen kracht en vroomheid doen gaan?"

3.2.1. De genezingen binnen de CV hebben steeds plaats in samenhang met gebed, en vooral met lofgebed. Steeds wordt in geloof beleden: Jezus redt en geneest. Bij het bidden om genezing hoort men vooral lof en aanbiddingsgebed, en zelfs dankgebed, die ontspringen aan een weergevonden geloof in Jezus die Heiland is.

3.2.2. De aard van de genezing wordt door Laurentin in zijn onderzoek over wat er gebeurt in degene die genezen is als volgt samengevat: "Het herstel van de relatie tot God, door het gebed, de boete en de verzoening herstelt het innerlijk evenwicht niet zonder weerslag op het psychisme en op het lichaam. Tegelijk gebeurt een verzoening van het individu met zichzelf, met ontknoping van heel wat aliënaties en inhibities die evenzeer een lichamelijke weerslag konden hebben. Tenslotte treedt er een herstel op van de menselijke relaties die dikwijls verstoord zijn." Deze genezing komt na een nederig gebed, dat de hemel geen geweld aandoet, maar wel volhardend is, zoals Jezus het vroeg. Uit getuigenissen over fysische genezing blijkt dat die steeds als weldoend ervaren worden: dikwijls wordt gesproken van een duidelijk merkbaar warmtegevoelen dat de zieke plekken doordringt. Altijd gaat fysische genezing gepaard met een grote innerlijke rust en een opwellend gevoelen van grote dankbaarheid. Opvallend is dat zeer velen die fysische genezing ervaren hebben er aanvankelijk zeer sceptisch tegenover stonden, en dikwijls dachten ‘dat het zeker niets voor hen was’.

3.3.3. Het belang van een biddende gemeenschap om bij de zieke geloof op te wekken, te ondersteunen, om de genade van het geloof en het verlangen om te genezen te helpen uitspreken is ongetwijfeld zeer groot. Ook in de evangelies blijkt dat zo’n geloof nodig is, al weze het een klein en een aarzelend geloof of zelfs het geloof van de omgeving (genezing van de lamme: "Toen Jezus hun geloof zag…" Mt 9,2).

3.3.4. Het is een algemeen aanvaard standpunt in de kath. charismatische Vernieuwing dat de oplegging van de handen nooit het beroep op een geneesheer vervangt. Het niet meer nemen van medicamenten wordt altijd en uitdrukkelijk afgekeurd, vooraleer het advies van een geneesheer is ingewonnen. Er is geen enkel verlangen om de geneesheer te vervangen of om een parallelgeneeskunde uit te oefenen van min of meer geïllumineerde aard. Ook met ‘inner healing’ moet men voorzichtig zijn. Psychologische genezingen waarbij wonden van vroeger worden beleefd vragen de begeleiding van iemand die een behoorlijke psychologische en psychiatrische vorming heeft. Zo iets mag niet toevertrouwd worden aan indiscrete amateurs. In de Verenigde Staten bestaat een organisatie van dokters en psychiaters die aangesproken zijn door de dienst der genezing zoals beoefend in de charismatische Vernieuwing, maar die daarom hun beroepspraktijk niet verlaten.

3.3.5. De dienst der genezing speelt zich meestal af in een klimaat van mededogen, eerbied, steun van broeders en zusters die samen bidden, want het is een dienst van de Kerk. Daarom is het ook niet van zo’n belang wie bidt, al schijnen sommigen meer dan anderen dit charisma te bezitten: "aan weer anderen schenkt de ene Geest gaven om ziekten te genezen" (1 Kor 12,9).

4.1. Ongetwijfeld is de dienst der genezing een reactie tegen een soort dolorisme van het kruis dat het lijden – alle lijden – als een waardevolle beproeving beschouwt. Omdat God uitdrukkelijk ervaren wordt als een liefhebbende Vader overheerst het geloofsinzicht dat God eigenlijk het lijden niet wil: "Heer, die gij liefhebt is ziek" (Joh. 11,3). Gaat men dan niet geloven dat Jezus alle lijden en alle ziekte komt uitbannen? In een klimaat van lofprijzing en liefde waarin men in contact treedt met Jezus als Heiland weet men wel dat niet allen genezen worden. Maar vrijwel allen gaan getroost heen. Vanuit een geloofsinzicht groeit echter het bewustzijn dat vele vormen van lijden, vooral van psychisch lijden, geen heilvolle situatie zijn. Het is dan ook zeer zinvol dat christenen vragen ervan bevrijd te worden. Op dit vlak heeft de dienst der genezing ook raakpunten met het gebed voor bevrijding (deliverance), waar in charismatische kringen tegenwoordig veel om te doen is.

4.2. De dienst der genezing is een gewoon charisma. Wij moeten bidden om genezing, de enen voor de anderen. "Draag elkanders lasten" zegt de apostel Paulus.

4.2.1. Het is een gewoon charisma, voor iemand die gelooft dat Jezus Redder en Heiland is. Het zou niet normaal zijn dat er geen verdergaande verwezenlijking zou zijn van het mysterieuze woord van Jezus in het Evangelie : "Uw geloof heeft u gered." "Het werk van God is dat ge gelooft in Hem die Hij gezonden heeft" (Joh 6, 28-29). Zoals in de evangelies zijn zichtbare genezingen tekenen die de ogen moeten openen voor de innerlijke genezing en de vergiffenis van de zonden die door Jezus wordt bewerkt.

4.2.2. Het is een gewoon charisma voor iemand die de helende kracht van de Naam van Jezus heeft weergevonden (in 32 passages van de Handelingen is er sprake van de Naam van Jezus. Hand. 3,6; 4, 9-10 enz. Cf. Fil. 2,10).

4.2.3. Het is een gewoon charisma voor degene die leeft vanuit de sacramentele genade van het sacrament der verzoening en van de Eucharistie ("om heil en genezing te bekomen; een kracht die mij sterkt naar lichaam en ziel, en mij geneest van alle zwakheid" wordt gebeden juist voor de communie). De band tussen de dienst van verzoening en dienst van genezing wordt tegenwoordig trouwens uitdrukkelijk gelegd in de praktijk.

4.2.4. Het is een gewoon charisma voor iemand die de levengevende kracht van de lofprijzing heeft ervaren. Cf. Is. 57,19: "Voor degenen die treuren schep ik nu lippen die vrucht dragen. Ik zal hen genezen." De vrucht der lippen bestaat in lof- en dankgebed, zoals blijkt uit Ps. 51,17. De mens kan het mysterie van Leven dat het hele Universum doorzindert slechts peilen indien hij zich aansluit bij de grote lofprijzing: "Hemel en aarde zijn vol van Uw heerlijkheid. Hosanna in den hoge."

Ieder christen, opdat iets van Jezus’ helende kracht ook in ons en in onze omgeving zou zichtbaar worden. Wij doen het dikwijls niet omdat wij denken dat lichamelijke en psychische kwalen alleen thuis horen bij geneesheren en psychiaters. Het is een daad van liefde en mededogen te bidden voor lichamelijke en geestelijke genezing voor onze broeders en zusters, met de zekerheid dat God ons steeds verhoort. Best is te bidden met twee of drie. Helaas zijn die twee of drie mede-biddenden niet altijd te vinden. Ook is het van belang niet zomaar een enkele maal te bidden, en nadien naar de zieke niet meer om te kijken. Daarom wordt er best gebeden in de gelovige gemeenschap waar de persoon in kwestie thuishoort.

6. Tal van punten in verband met de dienst der genezing zijn niet te begrijpen. Vanwaar het lijden? Waarom treft deze ziekte juist die persoon? Waarom wordt niet iedereen genezen? Wij zien slechts één kant van het ‘menselijk tapijt’. Er is aspect van het mysterie van God en mens dat ons – zoals de arme man Job – te boven gaat.

1. De dienst der genezing past in een nieuw geloofsbewustzijn, dat nogal grondig verschilt van de mentaliteit der zestiger jaren. Toen overheerste het geloven dat de mens zijn integriteit zou terugvinden met behulp van de menswetenschappen. Indien alle aliënerende instanties werden opgeheven dan zou de mens wel terug ‘heel’ worden. Om gered te worden moest men in contact treden met het diepste zelf. Heel wat ‘encounter’-groepen vonden in dit klimaat een gunstige voedingsbodem. Tegen deze trainingen in persoonlijke groei, (bio-energetics, Gestalt, Encounter, geleide droomfantasie, zelfbezinning, transactionele analyse, transcendente meditatie, sensivity training) is nogal wat reactie op gang gekomen. Zie bijv. het boekje van Drs. Jan Lievense & Johanna van de Wetering de Roij, Je rijpt je rot, Amsterdam, Contact, 1975. Het boek van Flo Conway en Jim Siegelman, Knappen (Amsterdam – Brussel, Elsevier, 1979) wil inzicht geven en waarschuwen "tegen de mensonterende psychologische praktijken van hedendaagse semi-religieuze sekten." Slechts heel even komt het getuigenis van iemand uit de katholieke CV ter sprake. Martin Young komt er eerder goed uit en gelijkt niet op "het algemene beeld van deze charismatische mensen als met bijbels zwaaiende religieuze extremisten" (blz. 41). Spijtig dat de auteurs weinig oog hebben voor specifieke godsdienstige vernieuwingsbewegingen, zoals de katholieke charis-matische vernieuwing. Zij lopen gevaar minstens de indruk te wekken alles nogal over een kam te scheren. Toch bevat hun boek veel waardevol materiaal, precies om de verschillen tussen de kath. CV en andere religieuze vernieuwingsbewegingen op het spoor te komen.

2. Het nieuw geloofsbewustzijn dat tot uiting komt in de CV reageert nogal tegen een seculariserende interpretatie van het christendom en tegen allerlei vormen van zelf-heiliging. De nadruk ligt eerder op Gods initiatief: ‘Gods gave is het’. En hierbij bedenke men dat ‘charis’ in de eerste plaats gave, genadigheid betekent. Deze accentverschuiving in het gelovige bewustzijn brengt mee dat de CV aansluit bij het geloofsklimaat dat kenmerkend is voor het zgn. evangelische protestantisme, en dat publicaties uit die sfeer ook als vertrouwd overkomen.

2.1. Zijn genezingen mirakelen die het geloof staven?

In het begin van de eeuw was het mirakel een soort uitdaging aan de wetenschap, het zoeken naar een ‘geval’ dat ‘wetenschap-pelijk’ niet kon worden uitgelegd. Geconfronteerd met zo’n geval kan het antwoord van de echte wetenschapper niet anders zijn dan: "Bij de huidige stand van de wetenschappen kan dit niet uitgelegd worden."

Een wonder moet gezien worden als een opmerkelijke gebeurtenis die in een gelovige context verschijnt als een antwoord op een gebed (naar de gelukkige omschrijving van L. Monden, s.j.). Een genezing is dus geen teken om ongelovigen tot geloof te brengen, maar een teken dat bij mensen een antwoord van liefde en van geloof in God die Liefde is kan opwekken. Daarom mag de hele nadruk niet vallen op ‘genezen’ of ‘niet genezen’. Francis Mc Nutt signaleert dat bij 75% van de gevallen waarover gebeden wordt verbetering vast te stellen is. ‘To claim healing’ – waar vooral in Evangelische kringen toe opgeroepen wordt – is dan ook gevaarlijk. En daarbij, de genezen zieke zal een nieuwe ziekte krijgen en een dag sterven, zoals Lazarus gestorven is. De nadruk moet dus niet liggen op de gave maar op de Gever van alle gaven.

2.2. Een wonder is een gebeuren waar Gods aanwezigheid door de religieuze mens met de vinger wordt geraakt. Het moet niet geïnterpreteerd worden als een verbreken van natuurwetten. Trouwens, kennen wij die natuurwetten zo goed? Geleidelijk aan heeft een andere opvatting over wetenschap veld gewonnen. Een niet-deterministische opvatting over de werkelijkheid laat meer ruimte voor verrassende gebeurtenissen. Zeker is het niet mogelijk a priori te zeggen wat kan en niet kan. Dan heb je nog het hele domein van de psychosomatiek en van de parapsychologie. A priori aan de ernst van die onderzoekingen twijfelen komt niet overeen met het beeld dat wij heden ten dage hebben over wetenschappelijkheid. Misschien zijn andere modellen en andere methoden beter geschikt dan degene die wij nu hebben om inzicht te brengen in bepaalde weerbarstige verschijnselen. Ook ons wetenschappelijk wereldbeeld vertoont tal van hiaten. Ongetwijfeld kijken wij nu anders aan tegen wat kan en niet kan dan het triomfantelijk positivisme. Wellicht zijn er méér redenen om de hele kosmos op te vatten als doorzinderd door geest dan om een strakke tegenstelling te maken tussen bewustzijn en dode materie. Stof en geest doordringen elkaar, en dit niet alleen in de mens. De psychosomatiek erkent dat psyche en lichaam elkaar beïnvloeden, maar dit is tot nog toe nauwelijks geëxploreerd.

2.3. De tegenstelling tussen natuur en bovennatuur behoort tot een voorbijgestreefde probleemstelling. Een onderscheid willen maken tussen ‘wat van God komt’ en ‘wat van de mens komt’ berust op de valse onderstelling dat die twee tegenover elkaar staan, en dat God in het ‘louter menselijke’ niet zou aanwezig zijn en niet zou kunnen werken. Bovendien leidt dit tot de opvatting dat God méér zou doen naar gelang de mens tot minder in staat is. Men is toch ook niet christen in de mate dat men minder mens is?

3. Typisch religieuze verschijnselen zoals gebed, bidden om genezing, bedevaarten enz. behoren tot de menigvuldige uitdrukkingsvormen van het geloof. Er is tegenwoordig een nieuwe belangstelling te merken voor volksgodsdienst. Naar aanleiding van het bezoek van Paus Jan-Paul II verscheen in Hervormd Nederland op 17 maart 1979 volgend commentaar: "De religie is het enige terrein waar de mensen zich vrij kunnen verzamelen. Maar de volksgodsdienst verwoordt zich niet door de mond, door het woord, maar door de handen, de voeten, de ogen, het kussen van het beeld, het processie gaan of naar een bedevaartsoord gaan. Dus het woord is vlees geworden." Bidden om genezing behoort tot de spontane uitdrukkingswijzen van het geloof in God die redt. De officiële theologie zou ongelijk hebben er laatdunkend tegenover te staan. In een artikel naar aanleiding van de honderdste verjaardag van het overlijden van Bernadette Soubirous schreef Hans van Zijderveld een artikel in De Bazuin (27 april 1979). Hij zegt er : "Dat lijkt me een belangrijk gegeven: Er is een kloof ontstaan tussen de theologische geschoolde bovenlaag en het geloof van het gewone volk." Die kloof is potentieel zeer gevaarlijk. Reflexieve theologie (theologische taal van het tweede niveau) moet in ieder geval iets hebben om op te reflecteren, nl. de theologische taal (en dat niet alleen in woorden!) van het eerste niveau. Nu is het opmerkelijk dat dezelfde kritische houding die men heden aantreft t.o.v. de dienst der genezing terug te vinden is een bepaald soort exegese. Ook daar is het een tijd lang de gewoonte geweest de wonderen en genezingen van Jezus als symbolische uitdrukkingen van het geloof te interpreteren. De teksten bieden echter weerstand tegen zulke interpretatie, en het is gewoon niet mogelijk alle wonderbaarlijke gebeurtenissen uit de evangelies weg te werken. De hermeneutische waarde van bijv. de dienst van genezing lijkt mij dan ook zeer groot. Hiermee bedoel ik dat wat vandaag de dag in gelovige gemeenschappen beleefd wordt (genezing, profetie, glossolallie) een sleutel kan aanreiken om te begrijpen wat hierover in de Schrift gezegd is. De moeilijkheden die ik zie om wonderbaarlijke genezingen, de uitoefening van het woord van kennis en dgl. te begrijpen zijn m.i. dan ook niet groter dat de problemen die zich stellen wanneer wij willen begrijpen wat hierover in de H. Schrift wordt gezegd.

4. Volgens welke mechanismen verloopt de genezing? Dat is een vraag die slechts aarzelend kan beantwoord worden. Gebedsgenezers met een gezonde christelijke geloofszin zullen spontaan antwoorden: "God geneest". Maar zo’n antwoord moet dan weer zelf geïnterpreteerd worden. In ieder geval is het fout psychologische mechanismen uit te spelen tegen Gods actie. Alsof God zich daarvan niet zou kunnen bedienen, of daarin niet reeds werkzaam is. Theologen die zich bezonnen hebben over het mirakel, zoals L. Monden wijzen erop dat een miraculeuze genezing niet staat tegenover natuurlijke processen. Dikwijls is de genezing sneller of gewoon onverwacht. Psychosomatische mechanismen kunnen ongetwijfeld meespelen. Helaas kennen we ze te weinig. We weten er echter genoeg van om met zekerheid te stellen dat zij ook in de zgn. orthodoxe en in de alternatieve geneeskunden meespelen. Er moet dus nog heel wat werk gedaan worden rond de ‘psychology of inner healing’ en rond de weerslag van een mentale houding op lichamelijke processen.

5. Hier willen we dan vooral wijzen op de religieuze dimensie van de genezingen zoals ze optreden in een context van geloof en gebed. Wat geneest is dat menselijk lijden voor God gebracht wordt: d.w.z. door het bewustzijn aan te scherpen dat wij gedragen worden door de zorgende liefde van God, wat er ook gebeure, komt de mens los van zijn zorgen, zelfs van zijn zorg voor lichamelijk welzijn. Dit loskomen wordt in alle gebedsformules op een of andere wijze uitgedrukt. Het volksgeloof zegt: "Als het hem/haar zalig is". Het ‘brengen van het lijden voor God’ is noodzakelijk: Anna Terruwe zegt dat geloof in God die ons omvat met zijn liefde onontbeerlijk is voor de emotionele gezondheid. Welnu, het is niet genoeg dit te wèten. De mens moet dit ook beleven. De beleefde ervaring dat God liefde is komt niet van de wil. Zij kan ons enkel gegeven worden in een context van menselijke liefde. Daarom is het nodig dat de lijdende (en stervende) mens omringd wordt door broeders en zusters, die zelf gebrekkig en sterfelijk zijn, maar die zich in geloof gedragen weten door Gods liefde die zelfs de dood overwint. Een goede gebedsgroep, en zeker een echte christelijke gemeenschap brengt een gevoelen mee van hartelijk aanvaard zijn en van liefde, minder heftig dan een goede encounter-groep, maar ook duurzamer en meer realistisch. Een liefhebbende christelijke gemeenschap laat ook spontane uitingen van gevoelens toe en biedt een achtergrond die nuttig is voor de genezing van emotionele problemen. De weigering toe te geven dat wijzelf gewond zijn door het leven leidt tot spanning en emotionele verdringing. Emoties zijn heel belangrijke drijfveren tot handelen, juist zoals de wil.

Door emoties worden we bewogen, soms tot tranen. Geestelijke schrijvers van alle tijden hebben het zuiverend effect van ‘de gave der tranen’ erkend. Het zou best kunnen dat veel emotionele weerstanden tegenover dit alles zelf een ziekte zijn van onze intellectualistische cultuur. Zelfs de liturgie lijdt aan een zekere verschraling. Onze cultuur heeft het vieren verleerd. En daarmee ook de gezonde en deugddoende uitdrukkingen van gevoelens. Alleen op een voetbalveld schijnen de gevoelens even aan de oppervlakte te mogen komen. En dat is dan ook duidelijk minder beheerst dan op alle charismatische bijeenkomsten die ik ooit heb bijgewoond.

6. Onze taak in verband met de dienst van de genezing is dan ook zeer complex. Het is belangrijk dat de wijze voorzichtigheid van degene die nadenkt de spontaneïteit van het geloof niet vernietigt. Wij moeten alles doen wat medisch mogelijk is en toch ook bidden om genezing : dat wil zeggen wij moeten onze zorg voor deze zieke mens (niet voor de ziekte) plaatsen in een ruimere context. De genade van genezing kunnen wij bekomen door de gewone bediening van de geneesheer, of in uitzonderlijke gevallen ook op andere manieren. (De vraag in hoeverre die ‘andere manieren’ meespelen in de orthodoxe en alternatieve geneeskunde is een intrigerende vraag. In ieder geval steunt elk genezingsproces op ‘natuurlijke’ herstel-mechanismen die de mens in ieder geval niet zelf bedacht heeft.)

Wij moeten ook de zieke helpen zijn lijden – en zichzelf – te aanvaarden. Veel mensen geloven niet dat ze beminnenswaardig zijn, zeker niet wanneer ze zich onnuttig of overbodig voelen. Zich aanvaard weten is nochtans het fundament van een gezond leven. Als je jezelf niet kan beminnen kan je ook je naaste niet beminnen. En als je niet zelf liefde ervaart, hoe zou je dan kunnen geloven dat God Liefde is ? De daadwerkelijke ervaring van de broeders en zusters die bidden is dus teken en tegenwoordigstelling van Gods liefde voor deze concrete mens. Zo’n gebed heeft dan ook een ‘sacramentele’ dimensie (niet in de technische zin van het woord: het is geen van de ‘zeven sacramenten’); het is een werkdadig teken van het feit dat God deze mens een goed hart toedraagt. Daarom moet men bidden ‘door medelijden bewogen’, zoals Jezus. Bidden voor genezing is dus ons lijden brengen voor God, om aan te vullen wat ontbreekt aan het lijden van Christus: ook als wij lijden horen wij Christus toe.

Het christelijk gebed is dus iets heel anders dan een paranormale ‘truuk’ om genezing af te dwingen. Heel opmerkelijk is dat echt christelijk gebed opent op het leed van andere zieken, ja, op het leed van de wereld. Dat is te Lourdes bijv. heel goed te merken. De gemeenschap die bidt moet dus ook mede-lijden, en dat betekent in concreto: aandacht hebben, verzorgen, de strijd tegen het lijden aanbinden. En dat kan politiek en syndicaal engagement meebrengen. Gebed om genezing is dus geen concurrentie aan dokters en psychiaters, niet meer dan te Lourdes. Integendeel, het maakt eerder méér gevoelig voor de grote nood van de mensen. Jezus bevrijdt, maar menselijke medewerking is nodig. Overgave aan Jezus als Redder stimuleert het vrij initiatief, zoals uit het leven van vele heiligen duidelijk blijkt. Het werk ontbreekt niet in onze wereld van gedeprimeerden, ontspoorden, slecht beminden, verslaafden, oude en verlaten mensen.

Misschien mogen wij eindigen met te wijzen naar het experiment van Houston. Gegroeid vanuit de vernieuwing van de Church of the Redeemer werd in een buitenwijk van Houston een kliniek opgericht voor de armsten. Ze biedt tegelijk serieuze medische behandeling en een vriendelijke gebedsfeer. Zo’n experiment is een creatieve uitdaging in het land van de dokters. En wellicht niet alleen daar.