VATICAANS DOCUMENT OVER GENEZING POSITIEF ONTVANGEN

©Kees Slijkerman

'Het is niet alleen prijzenswaardig dat individuele gelovigen bidden om genezing voor henzelf en voor anderen, de Kerk zelf vraagt de Heer om gezondheid voor de zieken in haar liturgie', dat schrijft de Congregatie voor de Geloofsleer in haar onlangs verschenen instructie over 'gebeden om genezing' (paragraaf 2).

Uitvoerig beschrijft het document, dat met goedkeuring van paus Johannes Paulus II is gepubliceerd, hoe in de Bijbel en in de geschiedenis van de Kerk het gebed om genezing altijd een plaats heeft gehad. 'Gebed om herstel van gezondheid is een deel van de ervaring van de Kerk in iedere eeuw, inclusief de onze' (Inleiding). Jezus' handelen werd gekarakteriseerd door wonderbaarlijke genezingen. 'Deze genezingen zijn tekens van zijn messiaanse zending (cf. Lucas 7,20-23)', aldus het door kardinaal Ratzinger en aartsbisschop Bertone ondertekende document (paragraaf 1).

gelovigen beter begeleiden

'Nieuw is, in een bepaald opzicht, de vermenigvuldiging van het aantal gebedsbijeenkomsten, soms gecombineerd met liturgische vieringen, met als doel het verkrijgen van genezing van God. Vaak worden daarin genezingen gemeld, waardoor de verwachting gewekt wordt dat hetzelfde weer zal gebeuren in een dergelijke bijeenkomst. Daarbij wordt soms een charisma van genezing geclaimd.'

Deze ontwikkeling wordt door de Congregatie kritisch tegen het licht gehouden. Haar instructie is bedoeld om de plaatselijke bisschoppen te helpen de gelovigen beter te begeleiden op dit terrein. Welke rol speelt de liturgie? Welke verwachtingen moeten niet gewekt worden t.a.v. genezing? Wie hebben een charisma van genezing? Deze vragen komen aan bod.

Het document laat zien dat er in de liturgische boeken veel gebeden om genezing staan, en dat elke plaatselijke bisschop het recht heeft om normen te geven voor 'diensten van genezing' ('services of healing'). In een toelichting voor Radio Vaticaan (StuCom0025) zei de secretaris van de Congregatie, aartsbisschop T. Bertone, dat bewust niet de term ‘healing prayers’ (‘genezende gebeden’) is gebruikt (1). Die term zou de indruk kunnen wekken dat deze gebeden zelf automatisch genezing bewerkstelligen.

charisma van genezing

Uitvoerig wordt ingegaan op wat Paulus noemt in 1 Korintiërs 12 'de gaven van genezingen', het charisma van genezing, dat sommige mensen kunnen ontvangen voor de genezing van anderen. Van deze gave, die ook al uitdrukkelijk genoemd werd in de Katechismus van de Katholieke Kerk (nr.1508), is niet duidelijk hoe de persoon genezingen ontvangt. Het zou echter 'niet vergezocht zijn te denken dat het gebeurt door gebed, misschien gepaard gaand met een symbolisch gebaar' (paragraaf 3).

onderscheid

Problemen kunnen ontstaan als iemand claimt deze gave te hebben ontvangen. Aartsbisschop Bertone zei: 'In iedere periode van de Kerk zijn er mannen en vrouwen van God geweest, die genezingen hebben verricht.' Als voorbeelden noemde hij Don Bosco en pater Pio. 'Ook tegenwoordig zijn er personen met een charisma van genezing, omdat de Geest handelt in zijn immense en totale vrijheid (...) Het probleem bestaat in het onderscheid tussen het echte charisma van genezing, dat onderzocht moet worden door het gezag van de Kerk, en mythologisering en verafgoding van personen', aldus Bertone in het radio-interview.

Het document stelt nadrukkelijk dat de gave van genezing niet aan een bepaalde categorie gelovigen wordt gegeven: niet speciaal aan de apostelen, profeten, leraren of leiders. 'In gebedsbijeenkomsten die georganiseerd worden om genezing te vragen (...) is het enige wat gedaan moet worden: zichzelf toevertrouwen aan de vrije beslissing van de Heilige Geest, die aan sommigen een speciaal charisma van genezing schenkt om de kracht van de genade van de verrezen Christus te tonen' (paragraaf 5).

Nederland

Vanuit de Landelijke Pastorale Kerngroep van de Katholieke Charismatische Vernieuwing is positief gereageerd. Woordvoerder Karel Pouwels zei blij te zijn met dit document van de Congregatie omdat hieruit blijkt dat de Kerk aandacht heeft voor de diensten van genezing. 'De richtlijnen in dit document komen ongeveer overeen met de manier waarop we hiermee omgaan en met wat we zelf hebben beschreven in onze brochure Met mensen bidden om genezing. We onderschrijven dat je bij gebedsdiensten voor genezing geen verkeerde verwachtingen mag wekken, dat je er geen sensationele toestanden van moet maken en dat de evangelische opdracht "genees de zieken" (Lucas 10,9) gegeven is binnen het kader van de evangelisatie.' Volgens Pouwels kan deze instructie van de Congregatie de bisschoppen helpen enerzijds deze dienst aan zieken positief te stimuleren en anderzijds uitwassen te voorkomen. 'De Katholieke Charismatische Vernieuwing organiseert eigenlijk zelden of nooit een dienst die uitsluitend op genezing is gericht. En als er gebeden wordt om genezing dan is er meestal veel meer aandacht voor innerlijke genezing, genezing van herinneringen en genezing door vergeving, dan voor lichamelijke genezing', aldus Karel Pouwels.

bisschop verbiedt bisschop

Het document van de Congregatie eindigt met tien disciplinaire normen die vooral gaan over de mogelijkheden van de liturgie. De Congregatie wil een duidelijk onderscheid tussen liturgische en niet-liturgische bijeenkomsten. Niet alles past bijvoorbeeld binnen de liturgie van een eucharistieviering.

Opvallend in de richtlijnen is dat er uitdrukkelijk in staat dat ook bij liturgische diensten voor genezing, georganiseerd door bisschoppen of kardinalen, de toestemming van de locale bisschop nodig is. En als de locale bisschop daar een gegronde en proportionele reden voor heeft, dan heeft hij het recht zelfs de deelname van een individuele bisschop te verbieden.

in andere kerken

'Bidden om genezing en de pastorale omgang met de zieke medemensen' was eerder dit jaar ook onderwerp van gesprek in de dialoog tussen rooms-katholieken en vertegenwoordigers van de Broederschap van Pinkstergemeenten in Nederland (BPG). Daarin bleek wederzijds grote eenstemmigheid ten aanzien van de noodzaak tot pastorale voorzichtigheid. Het document van de Congregatie zal nu in deze dialoog worden meegenomen.

Binnen de BPG bestaat, volgens algemeen secretaris drs. Huib Zegwaart, terughoudendheid ten aanzien van personen die, meestal los van enig kerkverband, door sensationele diensten voor genezing grote aantallen mensen trekken. Het charisma van genezing heeft volgens hem in de jaren '50 van de 20ste eeuw grote bekendheid gegeven aan de Pinksterbeweging. 'Doordat er toen in de bestaande kerken weinig aandacht was voor de dienst der genezing, trok dit charisma veel aandacht. Dat was het begin van de groei van de Pinksterbeweging in Nederland. Die groeide van 3000 á 4000 mensen in de jaren '50 naar ruim honderdduizend in het jaar 2000', aldus Zegwaart in een telefonische reactie.

Sinds diezelfde jaren '50 is in de hervormde, gereformeerde en oud-katholieke kerken in Nederland wel meer aandacht en ruimte gegroeid voor de dienst der genezing, met name door het werk van de oecumenische Charismatische Werkgemeenschap Nederland (CWN). De Gereformeerde Kerken publiceerden hierover in 1992 de brochure Kerk als helende gemeenschap.

Voorjaar 2001 verschijnt de officiële Nederlandse Vertaling in Kerkelijke Documentatie, SRKK, Postbus 13049, 3507 LA Utrecht; e-mail: bestel@rkk.nl. De officiële titel van de Engelse uitgave luidt: Instruction on Prayers for Healing (StuCom0024) Het document werd op 14 september 2000 in Rome ondertekend.

1 Om die zelfde reden wordt in Nederland door de Katholieke Charismatische Vernieuwing al langer bezwaar gemaakt tegen de term 'gebedsgenezing'. Vgl de brochure Met mensen bidden om genezing, stichting Bouwen aan de Nieuwe Aarde, Helmond 1998 (info@kcv-net.nl ).